नेपाल भित्रै निर्माण गरिएको पहिलो नेपाली चलचित्र हो ‘आमा’ । २०२१ सालमा निर्माण आरम्भ गरिएको चलचित्र ‘आमा’लाई तत्कालिन श्री ५ को सरकार राष्ट्रिय निर्देशन मन्त्रालय अन्र्तगतको प्रचार प्रसार बिभागले निर्माण गरेको हो । चलचित्र ‘आमा’ निर्माणको समयमा देशमा पञ्चायती व्यवस्था लागु थियो । सरकारकै लगानीमा बनेको यो चलचित्रको कथा पञ्चायती व्यवस्थको पक्षमा रचिएको थियो । पञ्चायती व्यस्थाकै गुणगान चलचित्रले गाएको छ । चलचित्रमा नेपाललाई आमाको रुपमा चित्रण गर्दै देशप्रेमको भावनालाई देखाइएको छ । चलचित्र बिकास बोर्डको पुस्तक ‘नेपाली चलचित्रको इतिहास’मा यो चलचित्रको निर्माण लागत दुई लाख रुपैयाँ भन्दा बढी उल्लेख छ ।

चलचित्रको छायाँकन नेपालमा गरिए पनि पोष्टप्रोडक्सनको सबै कामहरु भारतमा नै गरिएको थियो । ‘आमा’को सम्पादन, डबिङ्, मिक्सिङ्ग, धुलाई, छपाई, नेगेटिभ एनालाइजिङ् जस्ता सबै कामहरू भारतको कलकत्तामा भएका थिए । चलचित्र व्ल्याक एण्ड ह्वाइट हो ।

हिरासिंह खत्रीद्वारा निर्देशित चलचित्रको मुख्य भुमिकामा शिवशंकर मानन्धर र भुवन थापा (चन्द)को अभिनय रहेको छ । उनीहरुका अलवा बसुन्धरा भुषाल, चैत्यदेवी सिंह, हरिप्रसाद रिमाल, उत्तम नेपाली, इन्द्र लाल श्रेष्ठ, दुर्गाप्रसाद श्रेष्ठ, भीम गुरुङ, यदुकुमारी तथा निर्देशक हीरासिंह खत्री स्वयम्को पनि अभिनय रहेको छ । चलचित्रमा नायक शिवशंकरको आमाको भुमिकामा चैत्यदेवी सिंहले अभिनय गरेका कारण कतिपयले उनैले शिर्ष भूमिकामा अभिनय गरेको समेत भन्ने गरेका छन् । यद्यपी चलचित्रमा आमाका रुपमा नेपाललाई चित्रण गरिएका कारण चैत्यदेवीले निर्वाह गरेको आमाको भूमिका शिर्ष पात्र भने होइन ।
साहित्यमा म.वि.वि. शाहका नामले परिचित तत्कालिन राजा महेन्द्र बिरबिक्रम शाहदेवको समेत गीत समावेश चलचित्रमा अर्का गीतकार लक्ष्मण लोहनीको समेत गीत रचना रहेको छ । चलचित्रका गीतमा भी. बलसाराको संगीत र शिवशंकर मानन्धर र तारादेवीको स्वर रहेको छ । चलचित्रको कथा, पटकथा र सम्बाद दुर्गाप्रसाद श्रेष्ठले लेखेका हुन् । उक्त समय नेपालमा चलचित्र उपकरण र प्राबिधिकहरुको अभाव थियो । यसअर्थ ‘आमा’को छायाँकनका लागि आवश्यक उपकरणहरु भारतबाट भाडामा ल्याइएको थियो । देउजी भाइले चलचित्रको छायाँकन गरेका हुन् भने सम्पादन हरिश पठारेले गरेका हुन् । चलचित्रमा संलग्न प्रायः प्राबिधिकहरु भारतिय थिए ।

चलचित्र ‘आमा’ २०२२ साल असोज १५ गते पहिलो पटक प्रदर्शन भएको हो । तत्कालीन ‘रञ्जना सिनेमा’ हलबाट चलचित्रको प्रदर्शनी आरम्भ गरिएको थियो । यो हलमा करिब एक महिना सम्म प्रदर्शन भएपछि उपत्यका भित्रका अन्य हलहरुमा पालै पालो गरेर तीन महिना सम्म प्रदर्शन गरिएको ‘नेपाली चलचित्रको इतिहास’नामक पुस्तकमा उल्लेख छ ।

उपत्यकाका सबै सिनेमा घरमा चलाइसकेपछि उपत्यका बाहिरका हलहरूमा पनि अनिवार्य रुपमा प्रदर्शन गराइएको थियो । तर, देशका सीमित शहरमा सीमित संख्यामा मात्र चलचित्र हलहरू भएकाले सबै नेपालीको पहुँच थिएन । जसका कारण तत्कालीन राष्ट्रिय निर्देशन मन्त्रालय अन्तर्गतको प्रचार प्रसार विभागले बिभिन्न जिल्लाका दुर्गम कुनाकाप्चातिर समेत प्रोजेक्टर, पर्दा, जेनेरेटर आदि बोकाएर चलचित्रको प्रदर्शन गराएको थियो । विदेशी खासगरी हिन्दी चलचित्र मात्र हेर्न पाएका नेपाली दर्शकहरू पहिलो पटक नेपाली कलाकारले आफ्नै भाषामा बोलेको सुन्न र देख्न पाउँदा उत्साहित हुनु स्वभाविक थियो । यद्यपी चलचित्रमा धेरै नाटकिय पक्षहरु अस्वभाविक रुपमा समावेश भएको समेत जनाइन्छ । यसो हुनुमा निर्देशक हिरा सिंह खत्रीको निर्देशनमा भारतिय चलचित्रको प्रभाव पर्नुलाई कारक मानिन्छ । यद्यपी नेपालकै नेपालकै सामाजिक कथा, दृष्य, भाषा र वातावरणका साथै कलाकारको पहिरन समेतले आफ्नो पनको आभाष दिलाएको थियो । यसरी ‘आमा’ले नेपाली चलचित्रको जग बसाल्ने काम गर्यो ।

नेपाल सरकार सञ्चार तथा सूचना प्रबिधी मन्त्रालयले २०८२ सालमा चलचित्र ‘आमा’ सार्वजनिक प्रदर्शनमा आएको दिन असोज १५ लाई राष्ट्रिय चलचित्र दिवस घोषणा गरेको छ । साथै २०८२ असार १६ गते चलचित्र बिकास बोर्डको रजत जयन्तिको अवसर पारि चलचित्र आमाको पोष्टर अंकित हुलाक टिकट समेत सार्वजनिक गरिएको छ । 

Aama

Know more about Nepali Movie 'Aama'